Nem Almalı Soğutma - Alternatif Sistemler
İklimlendirme terimi çoğunlukla soğutma yapılarak iç mekanlardaki havanın ısı konforu sağlanması ve neminin alınması işlemlerine denir. Daha geniş bir anlamda, terim HVAC, ısıtma, soğutma ve havalandırma veya havanın durumunu iyileştirmek için dezenfeksiyon işlemleri için de kullanılır.
İklimlendirme sağlamak için ısıyı makineleri kullanarak taşımak modern bir icattır, binaları soğutmak ise değildir. Antik Romalılar’ın belirli evleri soğutmak için su kemerinden gelen suyu o evlerin duvarlarında dolaştırdığı bilinmektedir. Bu şekilde suyun kullanımı pahalı olduğu için, sadece zengin kişiler böyle bir lüksü karşılayabiliyorlardı.
Orta Çağ İran’ı ise sarnıçlarla ve rüzgâr kuleleriyle sıcak mevsimde soğutulan binalar vardı.
1820’de, İngiliz bilim adamı ve mucidi Michael Faraday sıkıştırılan ve sıvılaştırılan amonyağın, buharlaşabildiğinde, havayı soğuttuğunu keşfetti.1842’de, Florida’lı doktor John Gorrie buz üretmek için, ki bu buzları Apalachicola’daki hastanesindeki havayı soğutmak için kullanıyordu, kompresör teknolojisini kullandı. Buz yapan makinesini sonunda binaların sıcaklıklarını ayarlamak için kullanmayı umuyordu.Tüm şehri soğutan merkezi bir sistemi dahi düşünüyordu.
Bugün ise hastanelerde ameliyat odaları, (burada enfeksiyon riskini azaltmak için hava filtrelenir ve hastanın su kaybını azaltmak için nemlilik kontrol edilir. Kalp ameliyatı gibi özel uygulamalar düşük sıcaklıklara ihtiyaç duyarken (yaklaşık 18°C), ve yenidoğan servisleri gibi diğerlerinde görece yüksek sıcaklıklara (yaklaşık 28°C) ihtiyaç vardır.
Laboratuvarlar, veri işleme merkezleri, bitki büyütme alanları, nükleer tesisler, madenler, yemek pişirme ve işleme alanları hatta uçak iklimlendirme gibi başlıklarda iklimlendirme artık mecburi bir kullanım halini almıştır.
Günümüzde bu uygulamaların zorunluluğu nedeniyle öne çıkan yüksek işletme maliyeti, daha az enerji salınımı, karbon ayak izi gibi başlıklar da gündeme gelmiştir. Özellikle soğutma sistemlerinde gelişmeler yaşanmış, bu gelişmelerle birlikte nem almalı soğutma sistemleri alternatif sistemler olarak ortaya çıkmıştır. Bu sistemler istenen iç hava kalitesini sağlayacak ve ozon tabakasına karşı artarak ilerleyen tehdidi azaltarak günümüz sorunu global ısınmaya karşı da katkıda bulunacak özelliklere sahiptir.
Nem almalı soğutma sistemlerinde ilk yatırım maliyetinin düşürülmesi ve enerjinin tasarruf edilmesiyle birlikte esas gaye, bunların özel uygulama alanlarında kullanılmasıdır. Nem almalı soğutma sistemlerinin başarıyla kulllanılabileceği alanlar, süpermarketler, okullar, lokantalar, askeri depolar, kayak ve paten pistleri ve kapalı yüzme havuzlarıdır. Ayrıca nem alma kapasitesi yetersiz çoğu tesiste ek nem alıcı üniteler olarak nem almalı soğutma sistemlerinden yararlanabilir.
Nem Alıcı Maddeler
Nem alıcı madde, nemli hava ve yüzeyindeki buhar basıncı farkından dolayı nemi tutar veya bırakır. Adsorpsiyon işleminde kullanılan katı nem alıcı maddeler su moleküllerini yüzeylerindeki gözeneklerinde saklarlar ve bunlarda kimyasal değişme gözlenmez. Absorpsiyon işleminde kullanılan sıvı nem alıcı maddeler genelde birim miktar katı nem alıcı maddeye göre daha fazla su tutabilirler, fakat tutulan su miktarı arttıkça sistemin işletme sıkıntıları da artış gösterir. Katı nem alıcı madde olarak en çok silikajel, aktif alumina, lityum klorür tuzu ve moleküler elekler kullanılır. Bunun yanında titanyum silikat ve sentetik polimerler soğutma uygulamalarının daha verimli olması için geliştirilmiş yeni nesil katı nem alıcı maddelerdir. Sıvı nem alıcı maddeler ise lityum klorit, lityum bromit, kalsiyum klorit ve trietilen glikol çözeltileridir.
Sade Nem Almalı Soğutma Sistemleri (Stand-Alone) Bu sistemler CFC içermeyen oldukça ekonomik sistemlerdir. Özellikle nemli bölgelerde tüm ısıl konfor şartlarını sağlayacak şekilde başarıyla uygulanabilir.
Konvansiyonel Soğutma Destekli Nem Almalı Soğutma Sistemleri (Latent-Load Reducer) Buhar sıkıştırmalı konvansiyonel soğutma sistemi ile nem almalı soğutma sistemi birleştirildiğinde genel olarak hibrid sistem olarak tanımlanan sistemler ortaya çıkar.
Nem almalı soğutma sistemlerinin esas gayesi, ilk yatırım maliyetinin düşürülmesi veya enerjinin tasarruf edilmesi olmasından öte, özel sistem ihtiyaçlarının karşılanmasıdır. Bunun yanında, günümüzde gelişmiş ülkelerde, bu sistemler gerek endüstriyel gerekse de konfor uygulamalarında iyi tanınan konvansiyonel buharsıkıştırmalı sistemlerle rekabet edebilme durumuna gelmiştir.
Yılda 70 Milyon Dolar Nem'den Kaynaklı Zarar
A.B.D’deki bir araştırmaya göre bu sistemler yılda 422 milyon GJ enerji tasarrufu ve 20 milyon tondan fazla karbondioksit emisyonunu önleme potansiyeline sahiptir. Amerika Otel ve Motel Birliğinin raporuna göre, yüksek nemin otel ve motellere verdiği zarar yılda 70 milyon doları bulmaktadır. Bu sistemler havadan istenmeyen kokuları ve partikülleri arındırır. Böylece daha sağlıklı ve konforlu ortamlar sağlarlar.
Ülkemizde bu sistemlerin neredeyse hiç uygulanmaması, tanınmaması, performans ve maliyet verimliliği hakkında bilgi ve güven eksikliği, uygulanmalarının önünde duran en büyük engellerdir.İlk yatırım maliyetlerinin düşürülmesine rehberlik edilmesi, performans dokümantasyonunun yapılması, proje mühendislerinin teknik ve ekonomik açıdan kolay hesap yapabilmeleri için dizayn araçlarının geliştirilmesi (bilgisayar programları vb.), gerçek performans verilerinin oluşturulması, bu sistemlerden çok daha fazla yararlanılmasını teşvik edebilecektir.
Tüm Haberlere Dön